Oświetlenie awaryjne to rodzaj specjalnej instalacji, która działa niezależnie od podstawowego źródła zasilania. Dzięki temu system jest w stanie dostarczyć światło w czasie chwilowej przerwy w dostawie prądu, umożliwiając tym samym bezpieczne poruszanie się w danej przestrzeni. Zastosowanie oświetlenia awaryjnego jest też niezbędne, aby zapobiec wybuchom paniki, np. wówczas, gdy konieczne jest sprawne przeprowadzenie akcji ewakuacyjnej. W niniejszym wpisie tłumaczymy, gdzie zazwyczaj montuje się tego rodzaju instalacje oświetleniowe.

Czym jest oświetlenie awaryjne?

Zadaniem oświetlenia awaryjnego jest odpowiednie doświetlenie danych stanowisk pracy, pomieszczeń oraz dróg ewakuacyjnych w razie przerwy w dostawie prądu lub poważniejszej awarii podstawowej instalacji oświetleniowej. Aby dodatkowy system mógł więc spełnić swoją rolę, to musi być zasilany z innego źródła – może to być zasobnik energii w postaci specjalnych baterii lub awaryjny układ zasilający.

Zgodnie z zapisem normy PN-EN 1838:2013-11, oświetlenie awaryjne to ogólne określenie, które obejmuje zarówno oświetlenie ewakuacyjne, jak i zapasowe, czyli tzw. rezerwowe. Dokładne wytyczne dotyczące obu wspomnianych grup instalacji oświetleniowych znajdują się w wielu aktach normatywnych. Do najważniejszych z nich należy Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dodatkowe wymagania stawiane oświetleniu awaryjnemu znajdują się również w tzw. Polskich Normach (m.in. PN-EN 50172:2005 Systemy awaryjnego oświetlenia oraz PN-EN 60598-2-22:2015 Oprawy oświetleniowe). 

Ogólna charakterystyka oświetlenia ewakuacyjnego

Oświetlenie ewakuacyjne ma za zadanie zapewnić bezpieczne opuszczenie danej przestrzeni lub obiektu w razie zaniku podstawowego źródła zasilania. System zaprojektowany zgodnie z aktualnie obowiązującymi wymaganiami musi oświetlać:

• drogę ewakuacyjną – powinna być na tyle widoczna, aby użytkownicy mogli bez problemu ją zidentyfikować, a przy okazji byli w stanie zlokalizować oraz wykorzystać sprzęt pożarowy (taki, jak gaśnice czy koce przeciwpożarowe) i bezpieczeństwa (np. apteczki),
• strefę otwartą – zastosowanie dodatkowych źródeł światła w tej przestrzeni ma przede wszystkim na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia paniki, ponieważ napad silnego lęku może doprowadzić do nieprzewidywalnych i irracjonalnych zachowań ze strony użytkowników danego obiektu. Oświetlenie zapobiegające panice pozwala więc na bezpieczny ruch osób w kierunku dróg ewakuacyjnych,
• strefy wysokiego ryzyka – to miejsca, w których pracownicy muszą zakończyć potencjalnie niebezpieczne zadania przed rozpoczęciem ewakuacji. Aby personel był w stanie dokończyć swoje obowiązki i następnie dotrzeć do dróg ewakuacyjnych, natężenie oświetlenia ewakuacyjnego powinno wynosić przynajmniej 10% podstawowego systemu oświetleniowego.

Nie są to oczywiście wszystkie wytyczne związane z projektowaniem oświetlenia awaryjnego. Równie istotna jest jego gotowość do działania – aby instalacja prawidłowo spełniała swoją funkcję, to musi działać na poziomie 50% wymaganego natężenia po upływie 5 sekund od uruchomienia oraz z pełną mocą w przeciągu 60 sekund. Z tego powodu w oprawach awaryjnych i ewakuacyjnych wykorzystuje się najczęściej LED-y.

Oświetlenie zapasowe – podstawowe informacje

Niektóre zakłady lub obiekty użyteczności publicznej nie mogą sobie pozwolić na brak oświetlenia wywołany przerwą w dostawie prądu. W takich budynkach stosuje się więc oświetlenie zapasowe, które pozwala na kontynuowanie wszystkich zadań personelu w niemal niezmieniony sposób – w efekcie właściciel danej firmy nie jest narażony na ponoszenie strat finansowych związanych z niespodziewanym przerwaniem pracy. Instalacje rezerwowe mogą być stosowane też w innych przypadkach, np. w roli oświetlenia ewakuacyjnego (muszą jednak spełniać wszystkie wymagania, o których pisaliśmy w poprzedniej części tekstu).

Jeżeli zapasowy system nie zapewnia minimalnego poziom natężenia oświetlenia, to zgodnie z obowiązującymi normami może zostać wykorzystany jedynie do przerwania lub zakończenia wykonywanych w danym momencie obowiązków.

Gdzie oświetlenie awaryjne jest niezbędne?

Oświetlenie awaryjne musi zostać zamontowane w tych obiektach, gdzie nawet chwilowa awaria zasilania może wywołać bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, znaczące zagrożenie dla środowiska naturalnego lub duże straty materialne.

Konieczność zaprojektowania oraz wdrożenia systemu oświetlenia rezerwowego wynika ze wspomnianego wcześniej charakteru czynności, jaki wykonuje się w danym obiekcie. Z kolei oświetlenie ewakuacyjne musi bezwzględnie znaleźć się w takich przestrzeniach, jak m.in.:

• sale widowiskowe (np. kin, teatrów czy filharmonii),
• sale wystawowe w muzeach,
• sale konferencyjne, audytoria, czytelnie i sale sportowe przeznaczone dla ponad 200 użytkowników,
• magazyny, hale lub garaże oświetlone wyłącznie światłem sztucznym, których powierzchnia nie przekracza 1 tys. m²,
• pomieszczenia o powierzchni większej niż 2 tys. m² w obiektach użyteczności publicznej, produkcyjnych, magazynowych oraz zbiorowego zamieszkania,
• drogi ewakuacyjne (zwłaszcza w szpitalach oraz wysokich budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego),
• pomieszczenia widowiskowe w budynkach tymczasowych lub typu namiotowego.